Ανασκόπηση συζήτησης – ESG: Κατανοώντας τον πυλώνα πρόκληση για την ελληνική οικονομία – Get Involved

Ανασκόπηση συζήτησης – ESG: Κατανοώντας τον πυλώνα πρόκληση για την ελληνική οικονομία

Πρόγραμμα εκδήλωσης

Έναρξη

Την εναρκτήρια τοποθέτηση στην εκδήλωση απηύθυνε ο κ. Γούναρης Αβραάμ, Senior Independent Director στην Εθνική Τράπεζα, αναλύοντας τις τρεις έννοιες που συνθέτουν τα κριτήρια ESG, τα οποία πρέπει να υιοθετούν οι διοικήσεις των εταιριών και κυρίως των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Ιδιαίτερα, ανέδειξε το θέμα της κλιματικής αλλαγής τονίζοντας ότι οι φυσικές καταστροφές μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά και το χρηματοπιστωτικό σύστημα αν δεν ληφθούν έγκαιρα τα απαραίτητα μέτρα. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι «Η παγκόσμια απειλή απαιτεί παγκόσμια αντίδραση», ενώ υπογράμμισε έντονα ότι «Η βιωσιμότητα είναι το κλειδί για την μετά-COVID εποχή». Συνέχισε σημειώνοντας ότι η Εθνική Τράπεζα πρωτοπορεί στον τομέα του ESG έχοντας ως πυρήνα στρατηγικής το περιβάλλον και δίνοντας βάρος στην χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης, ενώ αναφερόμενος στον πυλώνα “S” σε συνάρτηση με τις δραστηριότητες της Εθνικής έκανε λόγο για την διαφορετικότητα και την συμπερίληψη, την προστασία της υγείας και της ασφάλειας στους χώρους εργασίας και το πραγματικά κοινωνικό πρόσωπο του ιδρύματος. Τέλος, δεν παρέλειψε, φυσικά, και την αναφορά στη δέσμευση της Εθνικής Τράπεζας να υιοθετεί αρχές που εξασφαλίζουν υψηλό επίπεδο εταιρικής διακυβέρνησης και πολιτικές/πρακτικές που θεμελιώνουν πρότυπα αξιόπιστης επαγγελματικής συμπεριφοράς και επιχειρησιακής ηθικής.

 

1ο πάνελ: “Υιοθέτηση κριτηρίων ESG: το ρυθμιστικό πλαίσιο και ευρωπαϊκές και εθνικές τάσεις και προοπτικές”

Στο πρώτο πάνελ συμμετείχαν ως ομιλητές ο κ. Γκόρτσος Χρήστος, καθηγητής Δημοσίου Οικονομικού Δικαίου στην Νομική Σχολή Αθηνών, επισκέπτης λέκτορας στο Europa Institut του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης και παράλληλα Πρόεδρος του Ακαδημαϊκού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Τραπεζικού Ινστιτούτου, και ο κ. Κονταρούδης Νικόλαος, Α’ Αντιπρόεδρος στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.
Ειδικότερα, ο κ. Γκόρτσος παρουσίασε το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τα κριτήρια ESG και τόνισε ότι η συμμόρφωση με αυτό θα πρέπει να καταστεί κουλτούρα και όχι απλώς υποχρέωση. Αναφέρθηκε στην ανάγκη για ουσιαστική αλλαγή σε επίπεδο νοοτροπίας στο πεδίο της εταιρικής διακυβέρνησης, ενώ τόνισε πως για την Ευρωπαϊκή αγορά που διέπεται από αρκετά αυστηρό πλαίσιο κανονισμών ελλοχεύει ο κίνδυνος οι επιχειρήσεις να δραστηριοποιούνται παραγωγικά εκτός των συνόρων της. Τέλος, εξέφρασε την απαισιοδοξία του για τη μελλοντική πορεία των ζητημάτων του ESG καθώς θα αντιμετωπίσουμε δομικές προκλήσεις.
Ο κ. Κονταρούδης, στην εισήγησή του, αναφέρθηκε στον ρόλο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς στην υιοθέτηση κριτηρίων ESG από τις επιχειρήσεις, παρουσιάζοντας και τις σημαντικές νομοθετικές εξελίξεις από το 2018 έως το 2023 στον τομέα του ESG. Επίσης, υπογράμμισε πως οι τομές όπως ο ν. 4706/2020 που οδήγησαν σε καλύτερες πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης, αλλά και η εν γένει στροφή των διεθνών επενδυτών ωθεί το εταιρικό τοπίο στο να εξελίσσεται.

2ο πάνελ: “Κριτήρια ESG και η μετάβαση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος”

Το δεύτερο πάνελ της εκδήλωσης αποτελούνταν από τον κ. Λευθέρη Παναγιώτη, Director of CIB Bus. Development & Support στην Εθνική Τράπεζα, τον κ. Μαντζούφα Νικολάο, Διοικητή του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, και τον κ. Χαμπεσή Παναγιώτη, Head of the Sustainability Unit στην Ελληνική Ένωση Τραπεζών. Οι ομιλητές έκαναν αναφορά στον τρόπο με τον οποίο εμπλέκονται τα κριτήρια του ESG στην διαδικασία των χρηματοδοτήσεων, στην δομή και την πρόοδο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και γενικότερα στο ευρύτερο πλαίσιο των κριτηρίων.
Ο κ. Λευθέρης στην ομιλία του αναφέρθηκε στον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται υπόψη τα κριτήρια ESG και στις πρακτικές που ακολουθούνται στην χρηματοδότηση εταιρειών. Αρχικά, ο κ. Λευθέρης τόνισε πως ένας αναδυόμενος κίνδυνος στην περίοδο του πράσινου μετασχηματισμού είναι ο κίνδυνος της μετάβασης, ο οποίος αντιμετωπίζεται από τις μεγάλες εταιρείες με την διαφοροποίηση των πηγών εσόδων τους. Συνέχισε την ομιλία του περιγράφοντας την διαδικασία της αξιολόγησης μιας αίτησης χρηματοδότησης και συγκεκριμένα τους βασικούς πυλώνες που λαμβάνονται υπόψη, όπως ο σκοπός και η διάρκεια αποπληρωμής της χρηματοδότησης. Τέλος, επεσήμανε πως σήμερα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν απορρίπτουν τις προαναφερθείσες αιτήσεις, αλλά προσφέρουν ένα περιθώριο στο οποίο η εκάστοτε εταιρεία καλείται να βελτιωθεί/ συμμορφωθεί με κάποιες κατευθυντήριες γραμμές προκειμένου να λάβει τελικά την χρηματοδότηση.
Ο κ. Μαντζούφας στην ομιλία του εξήγησε αναλυτικά τον ρόλο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και την πρόοδο που έχει σημειωθεί από την σύστασή του. Όπως επεσήμανε ο κ. Μαντζούφας, το ταμείο αποτελείται από ευρωπαϊκούς πόρους ύψους 30,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 17,8 δισ. ευρώ αφορούν επιχορηγήσεις και τα 12,7 δισ. ευρώ δάνεια, ενώ οι ελάχιστοι στόχοι είναι το 38% αυτών των κεφαλαίων να δαπανηθεί σε μέτρα που σχετίζονται με το κλίμα και το 20% σε μέτρα που σχετίζονται με τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Σχετικά με το δανειακό σκέλος του ταμείου, η επιλογή των επενδύσεων θα γίνεται αποκλειστικά από εμπορικές τράπεζες ή ευρωπαϊκά ιδρύματα και η μέγιστη συγχρηματοδότηση θα φτάνει σε ύψος το 50% του ποσού της χρηματοδότησης. Συνεχίζοντας ο κ. Μαντζούφας ανέφερε τους τέσσερις βασικούς πυλώνες που αποτελούν το ταμείο, οι οποίοι είναι η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση, η απασχόληση, η εξωστρέφεια, και τέλος η έρευνα και ανάπτυξη. Συγκεκριμένα, για την πράσινη μετάβαση έγινε ανάλυση των παραγόντων που εντάσσουν μια επένδυση σε αυτόν τον πυλώνα, όπως η συμβολή των δαπανών στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής σύμφωνα με το EU Taxonomy, η ενεργειακή εξοικονόμηση και η παραγωγή πράσινης ενέργειας, παράγοντες οι οποίοι επιβλέπονται από ένα αρμόδιο ελεγκτικό σώμα. Κλείνοντας την ομιλία του αναφέρθηκε στην ύπαρξη μιας κατάλληλης συγκυρίας για την ενασχόληση των επενδυτών με βιώσιμες επενδύσεις και στην σημασία της τήρησης της αρχής περί μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης σε όλα τα προγράμματα.
Ο κ. Χαμπεσής στην ομιλία του αναφέρθηκε στο κανονιστικό πλαίσιο, στο κλίμα και στην κουλτούρα που υπάρχει γύρω από τους πυλώνες του ESG στην Ελλάδα και διεθνώς. Όπως επεσήμανε ο κ. Χαμπεσής, το ευρύτερο πλαίσιο που αποκαλείται σήμερα ESG απορρέει από την αναφορά της IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change). Σε αυτή παρουσιάζεται η πορεία της κλιματικής αλλαγής με αρνητικό ορόσημο την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης κατά 1,5 βαθμούς κελσίου και για την αποτροπή αυτού του σεναρίου διαμορφώνονται οι παγκόσμιοι στόχοι του ESG. Για την επίτευξη αυτών των στόχων -που οδηγούν στη βιώσιμη ανάπτυξη και την αειφορία- συντελείται η πράσινη μετάβαση των εταιρειών. Ο κ. Χαμπεσής συνέχισε την ομιλία του περιγράφοντας την κατάσταση στην Ελλάδα, τονίζοντας πως έχει ήδη αναπτυχθεί σχετική κουλτούρα στις τράπεζες από τις αρχές του αιώνα μέσω του Corporate Social Responsibility και πως η κουλτούρα οφείλεται να υιοθετηθεί πρωτογενώς από τις επιχειρήσεις που έχουν σημαντικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Κλείνοντας την ομιλία του, ο κ. Χαμπεσής υπογράμμισε πως τόσο οι ελληνικές τράπεζες, όσο και οι επενδυτές είναι έτοιμοι για την πράσινη μετάβαση και για την χρηματοδότησή της.

3ο πάνελ: “Η πρόκληση του μετασχηματισμού των εταιρειών στον τομέα του ESG”

Στο τρίτο panel του συνεδρίου συμμετείχαν η κα. Βάρφη Αιμιλία , CEO στην Velos Advisory, η κα. Γεωργοπούλου Λιλίαν, Deputy Chief Listings Officer του ATHEX Group, ο κ. Μουντούρης Αντώνιος, Director of Health, Safety, Environment and Sustainable Development της HELLENiQ ENERGY Holdings S.A, η κα. Αθουσάκη Ελένα, Head of ESG Sustainability and Climate Change του Ομίλου Motor Oil και ο κ. Τσακίρης Μάριος, Head of Energy Services στην ZEB, όπου ακούστηκαν και συζητήθηκαν απόψεις σχετικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες σχετικά με τον μετασχηματισμό τους στον τομέα του ESG.
Σε μία εισαγωγή, η συντονίστρια της συζήτησης, κα. Βάρφη ανέφερε πως το ESG δεν είναι απλά μία επενδυτική τάση, αλλά αποτελεί ένα ζήτημα μείζονος σημασίας για όλη την κοινωνία και ως εκ τούτου, οι εταιρείες θα πρέπει να το κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν με τη μέγιστη σοβαρότητα τις σχετικές με το ESG δεσμεύσεις. Επιπλέον, τόνισε πως αν και ο μέσος όρος των ESG scores στην Ελλάδα έχει βελτιωθεί αισθητά, θα πρέπει να βελτιωθεί περαιτέρω για να φτάσει τα ευρωπαϊκά επίπεδα, με τη συμμόρφωση, σε ό,τι αφορά το ESG, να αποτελεί καθοριστικό παράγοντα ανταγωνιστικότητας και ανάπτυξης για την χώρα.
Στη συνέχεια ο λόγος δόθηκε στην κα. Γεωργοπούλου, η οποία ανέφερε πως βρισκόμενο στο κέντρο της κεφαλαιαγοράς, το χρηματιστήριο προβαίνει σε σχετιζόμενες με το ESG δράσεις που βασίζονται σε τρεις άξονες. Οι άξονες αυτοί περιλαμβάνουν την ενθάρρυνση της ροής κεφαλαίων προς την πράσινη οικονομία, την ενίσχυση του διαλόγου μεταξύ των μελών του επενδυτικού οικοσυστήματος και την ενίσχυση της διαφάνειας και τυποποίησης, σε ό,τι αφορά το ESG reporting. Επιπλέον, αναφέρθηκε στη σημασία του οδηγού του χρηματιστηρίου για το ESG, καθώς και στο ενδιαφέρον των εγχώριων θεσμικών επενδυτών για ESG δεδομένα, τα οποία πλέον χρειάζονται σε επίπεδο reporting του χαρτοφυλακίου τους. Τέλος, υπογράμμισε πως εντός του 2023 αναμένεται η δημιουργία πλατφόρμας για την καταχώρηση ESG δεδομένων, με σκοπό την ενίσχυση της τυποποίησης και της ιστορικότητας, τα οποία θα μπορούν να χρησιμοποιούνται τόσο από εισηγμένες όσο και από μη εισηγμένες εταιρείες.
Ο κ. Μουντούρης επεσήμανε, στην συνέχεια, ότι η ενεργειακή μετάβαση αποτελεί ένα πολύπλοκο εγχείρημα, ιδιαίτερα για τις επιχειρήσεις του ενεργειακού κλάδου,  καθώς η ενέργεια πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους, ενώ ταυτόχρονα οφείλει να παράγεται και να  καταναλώνεται  με έναν βιώσιμο τρόπο. Η HELLENiQ ENERGY, τόνισε, πως κινείται ήδη προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτό άλλωστε σηματοδοτεί και το νέο όνομά της, το οποίο σε ένα δεύτερο επίπεδο αποτυπώνει την αλλαγή στρατηγικής της, η οποία εστιάζει πλέον και σε άλλες μορφές ενέργειας. Κύριο στόχο αποτελεί η γενικότερη βελτίωση του ενεργειακού κλάδου, μέσω της δημιουργίας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και εναλλακτικών καυσίμων. Για αυτό τον λόγο, η εταιρεία έχει δεσμευτεί να μειώσει τις εκπομπές της μέχρι το 2030 και να γίνει net-zero εως το 2050. Η παραπάνω στρατηγική έχει αποσπάσει θετικά σχόλια από τους επενδυτές, οι οποίοι ενδιαφέρονται έντονα για τα emissions data. Κλείνοντας την ομιλία του, υπενθύμισε ότι το timing για την ενεργειακή μετάβαση είναι το κατάλληλο.
Επόμενη κατά σειρά ομιλήτρια ήταν η κα. Αθουσάκη, η οποία περιέγραψε το ESG ως μία κουλτούρα, την οποία ποτέ δεν είναι αργά να υιοθετήσουν οι επιχειρήσεις. Η κα. Αθουσάκη στάθηκε στις μεγάλες απαιτήσεις που έχουν, πλέον, οι επενδυτές και οι ρυθμιστικοί φορείς από τις εταιρείες ενέργειας, αναφορικά με το ESG, και τόνισε πως στην προσπάθεια για υιοθέτηση βιώσιμων προτύπων και πρακτικών, καθοριστική θα πρέπει να είναι και η υποστήριξη από το κράτος. Επιπλέον, τοποθέτησε τις εταιρείες ενέργειας στο επίκεντρο της κρίσης, καθώς αυτές καλούνται να αντιμετωπίσουν το μεγαλύτερο κομμάτι της απανθρακοποίησης όλης της εφοδιαστικής αλυσίδας, καθιστώντας αναγκαία τη μετάβαση μέσω ενσωμάτωσης του ESG στις εταιρικές λειτουργίες και επένδυσης σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Κλείνοντας, περιέγραψε το ESG ως ένα σύνολο από πολιτικές, KPIs και διαδικασίες, τα οποία, εφόσον τηρούνται, μπορούν να προσδώσουν καθοριστικά οφέλη στις εταιρείες. Έκλεισε προτρέποντας τους φοιτητές να διαβάσουν και να ασχοληθούν σε βάθος με το ESG καθώς είναι ένα αντικείμενο στο οποίο μπορούν να συνεργαστούν άνθρωποι από διαφορετικά πεδία.
Η συζήτηση ολοκληρώθηκε με την τοποθέτηση του κ. Τσακίρη. Ο κ. Τσακίρης έδωσε ιδιαίτερη έμφαση, στην χρήση εργαλείων που συμβάλλουν στην αποτελεσματική ενεργειακή μετάβαση κάθε επιχείρησης. Ο ρόλος της ΖΕΒ, όπως ανέφερε είναι να υποστηρίξει αυτή τη μετάβαση, προσδιορίζοντας τη θέση της εκάστοτε εταιρείας, θέτοντάς τους μίκρο και μάκρο στόχους και παρέχοντας τις κατάλληλες συμβουλές. Σημείωσε μάλιστα, ότι αν και διαπιστώνονται ελλείψεις στο τεχνικό κομμάτι, αυτές χρειάζεται να αντιμετωπιστούν, καθώς ο τομέας του ESG απασχολεί το σύνολο των ανθρώπων σε κάποιο βαθμό και είναι αναγκαίο όλοι  να κινητοποιηθούν προς τη βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης. Συνοψίζοντας, υπογράμμισε ότι ο τομέας του ESG αναπτύσσεται παράλληλα με την νέα γενιά, την οποία και αφορά άμεσα.

Discussion: “Ένταξη θεματικών ESG στα προγράμματα σπουδών των ελληνικών πανεπιστημίων”

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με μία συζήτηση έντονου επιστημονικού χαρακτήρα και ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος και ομιλητές την κα. Αποστολάκη Στέλλα, Συντονίστρια του Προγράμματος Περιβαλλοντικών Σπουδών και Πρόεδρο της Ακαδημαϊκής Επιτροπής του Κέντρου Αριστείας για την Βιωσιμότητα του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος και τον κ. Δούκα Χάρη, Αναπληρωτή Καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
Η κυρία Αποστολάκη στην ομιλία της αναφέρθηκε εκτενώς στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και της καταγραφής των συνεχών αλλαγών των δεδομένων. Υπογράμμισε ότι -στο πλαίσιο ενός δυναμικού σχήματος- απόρροια της αλλαγής των δεδομένων αποτελεί και η αλλαγή των στοιχείων και δεικτών της αξιολόγησης. Τόνισε την ανάγκη ύπαρξης μεγάλου όγκου πληροφοριών και δεδομένων προκειμένου τα επιστημονικά πορίσματα να αρχίσουν να καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα πρακτικών.
Η φράση της κα. Αποστολάκη «Βάλτε το αύριο στο σήμερα» σηματοδότησε την αρχή μιας συζήτησης γύρω από την ανάγκη να προστεθούν στα προγράμματα σπουδών των ελληνικών πανεπιστημίων θεματικές που θα προετοιμάζουν τους νέους επιστήμονες για τις προκλήσεις όχι του παρόντος, αλλά του μέλλοντος. Η περιβαλλοντολογία ως μία επιστήμη προσανατολισμένη στις κρίσεις με πολυτομεακό και διατομεακό χαρακτήρα οφείλει να συνδυάζει την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνική και την οικονομική βιωσιμότητα.
Ο κ. Δούκας στην ομιλία του προχώρησε σε έναν εμβριθή σχολιασμό γύρω από το υπάρχον μοντέλο ανάπτυξης. Υποστήριξε ότι ο αποκλειστικός στόχος της οικονομικής μεγέθυνσης δεν αρκεί για την επίτευξη προόδου. Αναφέρθηκε στην ανάγκη για πραγματική χρήση και αξιοποίηση των κριτηρίων ESG, τα οποία εύκολα μπορεί να καταστούν εργαλείο marketing και να απωλέσουν τον προστατευτικό τους ρόλο. Επιχειρώντας να συνδέσει τον πυλώνα E και G, έκανε λόγο για αληθινό μετασχηματισμό και αλλαγή υποδείγματος που θα συνίσταται στην χρηστή διοίκηση κατά τα κριτήρια ESG. Τόνισε την αναγκαιότητα τόσο για αλλαγή νοοτροπίας όσο και για διαφάνεια και λογοδοσία εντός των εταιριών με καθαρά κριτήρια για τις αμοιβές και τις χρηματικές πριμοδοτήσεις των διακεκριμένων στελεχών. Τέλος, σημείωσε χαρακτηριστικά με σαφείς αναφορές στον πυλώνα S, ότι  τίποτα «πράσινο» δεν υφίσταται χωρίς παράλληλα να είναι και «κοινωνικό» ενώ υποστήριξε έντονα την ενδυνάμωση της κοινότητας και την ατομική παραγωγή.